Αμμόχωστος: 51 χρόνια σιωπής και μνήμης κάτω από την κατοχή
Πενήντα ένα χρόνια μετά την 14η Αυγούστου 1974, η Αμμόχωστος παραμένει η πιο ηχηρή σιωπή της Κύπρου. Μια πόλη που ζει μόνο στη μνήμη των κατοίκων της, κλειδωμένη σε μια πραγματικότητα που δεν αλλάζει.
Η καθημερινότητα της Αμμοχώστου κόπηκε απότομα όταν η δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής, γνωστή ως «Αττίλας 2», κατέλαβε την πόλη, μαζί με την Καρπασία και μεγάλο μέρος της Μεσαορίας, υψώνοντας ένα αδιαπέραστο συρματόπλεγμα που την απομόνωσε.
Οι εικόνες της πόλης είναι γνώριμες, αλλά κάθε φορά συγκλονίζουν σαν να τις βλέπεις πρώτη φορά: άδειες προσόψεις ξενοδοχείων, σκελετοί από μπετόν, καταστήματα με ξεθωριασμένες βιτρίνες, σχολεία με κλειστές αίθουσες και εκκλησίες βουβές.
Αυτή η παγωμένη εικόνα δεν είναι απλώς τοπίο. Η «πόλη-φάντασμα» αποτελεί σύμβολο ενός αδιεξόδου, συνδυάζοντας πολιτική, δίκαιο, μνήμη και έναν διαρκή αγώνα για επιστροφή των νόμιμων κατοίκων της, όπως προβλέπουν ρητά τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Η 14η Αυγούστου 1974 δεν ήταν απλή ημερομηνία. Σηματοδότησε την έναρξη της δεύτερης φάσης της εισβολής, όταν οι τουρκικές δυνάμεις προχώρησαν παρά την εκεχειρία και ενώ οι συνομιλίες στη Γενεύη είχαν καταρρεύσει.
Σε λίγα 24ωρα ο «Αττίλας 2» επέβαλε νέα τετελεσμένα: η Αμμόχωστος εκκενώθηκε, περικυκλώθηκε και τέθηκε υπό στρατιωτικό έλεγχο. Από τότε, η διεθνής έννομη τάξη, με σημαντικές αποφάσεις όπως οι 550/1984 και 789/1992 του Συμβουλίου Ασφαλείας, καθορίζει ότι κάθε προσπάθεια εποικισμού από άλλους πλην των νόμιμων κατοίκων είναι απαράδεκτη και η περιοχή πρέπει να τεθεί υπό διαχείριση των Ηνωμένων Εθνών μέχρι την επιστροφή των κατοίκων.
Δεν πρόκειται για απλή λεπτομέρεια, αλλά για τη βάση του διεθνούς δικαίου στο Βαρώσι.
Τα τελευταία χρόνια, από το 2020 και μετά, η τουρκική πλευρά προχώρησε σε προκλητικές κινήσεις. Η μερική άρση του στρατιωτικού καθεστώτος και το άνοιγμα τμημάτων του Βαρωσιού για περίπατο και «επίσκεψη» ξεκίνησαν με το άνοιγμα της Λεωφόρου Δημοκρατίας και τμήματος της παραλίας.
Η εικόνα επισκεπτών που περπατούν ή ποδηλατούν μπροστά από τα ερειπωμένα ξενοδοχεία, σε δρόμους που παρέμεναν σιωπηλοί για δεκαετίες, είναι μια προσβολή στη μνήμη και τη νομιμότητα. Μετατρέπουν την πόλη σε τουριστική ατραξιόν πάνω στον πόνο.
Το 2022 η τουρκική πλευρά προχώρησε ακόμη πιο μακριά, ανοίγοντας για εμπορική χρήση μια ζώνη στην παραλία, τοποθετώντας ξαπλώστρες και ομπρέλες, σαν να πρόκειται για μια κοινή μεσογειακή ακτή.
Η UNFICYP υπενθύμισε τη σταθερή θέση του ΟΗΕ και διαβίβασε το θέμα στο Συμβούλιο Ασφαλείας, χωρίς περαιτέρω αποτελέσματα.
Η πραγματικότητα παραμένει ωμή: ο ήλιος και η θάλασσα χρησιμοποιούνται ως καμουφλάζ, αλλά τα συρματοπλέγματα και τα ψηφίσματα παραμένουν αμετάβλητα, θυμίζοντας ότι η Αμμόχωστος δεν ξεχνιέται και ο αγώνας συνεχίζεται.
