Αμμόχωστος: 51 χρόνια κατοχής και μια πόλη που αντιστέκεται στη λήθη
Πενήντα ένα χρόνια μετά την 14η Αυγούστου 1974, η Αμμόχωστος συνεχίζει να είναι η πιο ηχηρή σιωπή της Κύπρου. Μια πόλη που ζει μόνο στη μνήμη, κλειδωμένη πίσω από ένα αδιαπέραστο συρματόπλεγμα.
Η καθημερινότητα της πόλης κόπηκε απότομα όταν η δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής, γνωστή ως «Αττίλας 2», οδήγησε στην κατάληψη της Αμμοχώστου, της Καρπασίας και μεγάλου μέρους της Μεσαορίας. Το αποτέλεσμα ήταν μια πόλη-φάντασμα, όπου ξεθωριασμένες βιτρίνες, σκελετοί από μπετόν και κλειστά σχολεία συνθέτουν το παγωμένο τοπίο.
Αυτές οι εικόνες, αν και γνωστές, προκαλούν πάντα μια βαθιά πληγή, σαν να αντικρίζεις για πρώτη φορά την εγκατάλειψη και τον πόνο. Η Αμμόχωστος δεν είναι απλώς ένα τοπίο εγκατάλειψης αλλά ένα σύμβολο πολιτικής, δικαίου και μνήμης. Ένας διαρκής αγώνας για την επιστροφή των νόμιμων κατοίκων της, όπως ρητά ορίζουν τα ψηφίσματα 550/1984 και 789/1992 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Η 14η Αυγούστου 1974 σηματοδότησε την έναρξη της δεύτερης φάσης της τουρκικής εισβολής, όταν, παρά την εκεχειρία και την κατάρρευση των συνομιλιών στη Γενεύη, οι τουρκικές δυνάμεις προχώρησαν στη στρατιωτική κατάληψη της Αμμοχώστου. Η πόλη εκκενώθηκε, περιφράχτηκε και τέθηκε υπό αυστηρό στρατιωτικό έλεγχο.
Η διεθνής κοινότητα, μέσω του ΟΗΕ, έχει καθορίσει ξεκάθαρα ότι κάθε προσπάθεια εποικισμού ή εγκατάστασης μη νόμιμων κατοίκων είναι απαράδεκτη. Η περιοχή πρέπει να τεθεί υπό διοίκηση των Ηνωμένων Εθνών μέχρι την επιστροφή των νόμιμων κατοίκων της, διατηρώντας το Βαρώσι ως πυρήνα του διεθνούς δικαίου.
Από το 2020 και μετά, η τουρκική πλευρά προχώρησε σε προκλητικές κινήσεις, με την μερική άρση του στρατιωτικού καθεστώτος και το άνοιγμα τμημάτων του Βαρωσιού για περίπατο και «επίσκεψη». Η εικόνα επισκεπτών να περιδιαβαίνουν ανάμεσα στα ερειπωμένα ξενοδοχεία, σε δρόμους που σιωπούν για δεκαετίες, αποτελεί τρανταχτή παραβίαση της μνήμης και της νομιμότητας, μετατρέποντας τον πόνο σε τουριστική ατραξιόν.
Το 2022, η τουρκική πλευρά προχώρησε ακόμη περισσότερο, ανοίγοντας ζώνη στην παραλία για εμπορική χρήση, τοποθετώντας ξαπλώστρες και ομπρέλες σαν να πρόκειται για μια κοινή μεσογειακή ακτή. Η UNFICYP υπενθύμισε τη σταθερή θέση του ΟΗΕ και μετέφερε το ζήτημα στο Συμβούλιο Ασφαλείας, χωρίς όμως ουσιαστική αλλαγή στην κατάσταση.
Παρά το όμορφο φόντο του ήλιου και της θάλασσας, τα συρματοπλέγματα και τα ψηφίσματα παραμένουν εκεί, θυμίζοντας ότι η Αμμόχωστος δεν είναι απλώς μια πόλη, αλλά μια ζωντανή ιστορία που δεν σβήνει με αλλαγές πινακίδων ή τουριστικές παραστάσεις.
