Ο «χαλασμός» των κλεφτών του Μοριά το 1806: Η σωτηρία του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη
Ένα ιστορικό κεφάλαιο της νεότερης Ελλάδας που παρέμενε σχεδόν άγνωστο είναι ο λεγόμενος «χαλασμός» των κλεφτών στην Πελοπόννησο το 1806. Η έλλειψη επαρκούς βιβλιογραφίας καθυστέρησε την ανάδειξη αυτής της περιόδου, μέχρι τη δημοσίευση το 2025 από τις εκδόσεις ΠΑΠΑΖΗΣΗ του έργου του John C. Alexander «ΛΗΣΤΕΙΑ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ ΤΑΞΗ ΣΤΟΝ ΜΩΡΙΑ 1685-1806», το οποίο περιλαμβάνει ένα ολόκληρο κεφάλαιο για τον διωγμό αυτό.
Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας αυτής, με τη συνεργασία των τοπικών προκρίτων, εξοντώθηκαν οι Κολοκοτρωναίοι. Ωστόσο, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης κατόρθωσε να διαφύγει και να βρει καταφύγιο στη Ζάκυνθο. Όπως ο ίδιος αναφέρει, αν είχε χάσει τη ζωή του τότε, το μέλλον της Επανάστασης του 1821 ίσως ήταν διαφορετικό.
Στις αρχές του 19ου αιώνα η Πελοπόννησος βρισκόταν σε αναβρασμό. Η εκστρατεία του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο και η αποστολή γαλλικών όπλων στη Μάνη είχαν προκαλέσει ένταση. Ο πασάς της Τριπολιτσάς ανησυχούσε για τις συχνές επιδρομές των Μανιατών και την αταξία που επικρατούσε.
Το 1803, ο Αντιναύαρχος Σερεμέτ μπέης, με τη συνδρομή του κοτζαμπάση της Ύδρας Βούλγαρη, καθαίρεσε τον μπέη της Μάνης Κουμουνδουράκη κατηγορώντας τον για ανοχή στην πειρατεία και συνωμοσία. Στη θέση του τοποθέτησε τον αντίπαλό του Αντώνιο Γρηγοράκη, που διέταξε τη σύλληψη του ξαδέλφου του Τζαννέτου Γρηγοράκη και την εξόντωση του κλέφτη Ζαχαριά Μπαρμπιτσιώτη, ο οποίος είχε τον τίτλο «Αρχιστράτηγος της Πελοποννήσου».
Ο Ζαχαριάς είχε συχνές συγκρούσεις με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, αν και ο τελευταίος περιγράφει στα Απομνημονεύματά του ότι μετά τις μάχες συναντιούνταν φιλικά μαζί του: «…επολεμούσαμε και έπειτα εσμίγαμεν έξω». Την ίδια περίοδο ο Θεόδωρος και ο αδελφός του Ιωάννης υπηρετούσαν ως κάποι, δηλαδή ένοπλοι υπηρέτες κοτζαμπάσηδων, και συμμετείχαν συχνά στην καταδίωξη κλεφτών.
Το χειμώνα του 1804, ο Πατριάρχης Καλλίνικος Δ’ εξέδωσε συνοδικό επιτίμιο αφορισμού για όσους υποστήριζαν τους κλέφτες, χωρίς όμως να αφορίζει τους ίδιους τους κλέφτες. Το έγγραφο αυτό, που είχε στην κατοχή του ο γιατρός Ν. Σωτηρόπουλος από τη Ζάτουνα, δημοσιεύτηκε αργότερα από τους Τάκη Χ. Κανδηλώρο και Ευάγγελο Ι. Σαβράμη.
Το επιτίμιο συνοδεύτηκε από σουλτανικό φιρμάνι που έφτασε στην Τριπολιτσά στα τέλη Νοεμβρίου 1805. Υπάρχουν δύο εκδοχές για τα επόμενα βήματα: είτε οι πρόκριτοι συγκεντρώθηκαν στην Τριπολιτσά και ορκίστηκαν να ξεκινήσουν το ανθρωποκυνηγητό, είτε ο Οσμάν Πασάς διέταξε να εκδοθούν εγκύκλιοι προς τον πληθυσμό για την οπλοφορία και καταδίωξη των κλεφτών.
Προηγούμενα φιρμάνια και πατριαρχικά έγγραφα είχαν ήδη καλέσει τους προύχοντες να καταστείλουν κάθε αναταραχή και να εξοντώσουν τους «κακοποιούς ανθρώπους». Παρά τις προσπάθειες, οι κλέφτες συνέχισαν να δρουν, εμπλεκόμενοι σε συγκρούσεις με τους σεϊμένηδες.
Το ανθρωποκυνηγητό εναντίον τους ξεκίνησε στις αρχές Ιανουαρίου 1806 και ο «χαλασμός» που ακολούθησε οδήγησε σε συλλήψεις και εκτελέσεις εκατοντάδων κλεφτών. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης ήταν από τους λίγους που κατάφεραν να γλιτώσουν, σφραγίζοντας με την παρουσία του την ιστορία της ελληνικής Επανάστασης.
