ESA και Αστεροσκοπείο Αθηνών αποκαλύπτουν τους κινδύνους των μετεωροειδών στη Σελήνη
Πόσο επικίνδυνα είναι τα μικροσκοπικά μετεωροειδή που προκαλούν τα γνωστά σε όλους μας πεφταστέρια; Παρότι τα περισσότερα καίγονται στην ατμόσφαιρα της Γης, έξω από αυτήν, όταν συγκρούονται με άλλα αντικείμενα, μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές καταστροφές.
Ένα ερευνητικό πρόγραμμα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) σε συνεργασία με το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ) μελετά αυτές τις προσκρούσεις, με στόχο την ενίσχυση της πλανητικής άμυνας.
Το πρόγραμμα NELIOTA (Near-Earth object Lunar Impacts and Optical TrAnsients), που ξεκίνησε το 2015, εισέρχεται πλέον στην τρίτη φάση του. Επικεντρώνεται στη μελέτη μετεωροειδών διαστάσεων από μερικά χιλιοστά έως μερικά εκατοστά, τα οποία κινούνται με ταχύτητες από 15 έως 60 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο. Η κινητική τους ενέργεια είναι τόσο μεγάλη, ώστε μπορούν να διατρυπήσουν μέταλλα και να προκαλέσουν σοβαρές ζημιές σε τεχνητούς δορυφόρους και μελλοντικές σεληνιακές βάσεις.
Η Σελήνη αποτελεί το φυσικό εργαστήριο του προγράμματος, καθώς δεν διαθέτει ατμόσφαιρα που να την προστατεύει. Έτσι, οι μετεωροειδείς χτυπούν απευθείας την επιφάνειά της, προσφέροντας πολύτιμα δεδομένα που δεν μπορούν να αναπαραχθούν σε εργαστήρια της Γης.
«Μπορεί να μελετάμε τις εκλάμψεις που δημιουργούνται από τις προσκρούσεις στη Σελήνη, ωστόσο τελικά θέλουμε να δούμε τι συμβαίνει όταν αντικείμενα με αυτές τις διαστάσεις χτυπήσουν τεχνητούς δορυφόρους», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Δρ Αλέξιος Λιάκος, επιστημονικά υπεύθυνος του προγράμματος και εντεταλμένος ερευνητής στο Ινστιτούτο Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών.
Από την έναρξη του NELIOTA έως σήμερα έχουν καταγραφεί 193 πλήρως επιβεβαιωμένες εκλάμψεις και 103 υποψήφιες. Η ανάλυσή τους αποκαλύπτει τη μάζα, την ακτίνα και την κινητική ενέργεια των αντικειμένων, καθώς και τις διαστάσεις των κρατήρων που αφήνουν στη Σελήνη. Οι περισσότερες εκλάμψεις προκλήθηκαν από αντικείμενα με μάζα κάτω των 200 γραμμαρίων και ακτίνα ενός έως τριών εκατοστών.
«Η μάζα μαζί με την ταχύτητα μάς δίνουν την κινητική ενέργεια, από την οποία μπορούμε να καταλάβουμε τι ζημιά μπορεί να προκαλέσει ένα τέτοιο αντικείμενο όταν χτυπήσει κάτι που έχει φτιάξει ο άνθρωπος», τονίζει ο κ. Λιάκος. Επιπλέον, οι θερμοκρασίες που αναπτύσσονται μέσα σε δέκατα του δευτερολέπτου, που φτάνουν τους 3.000-4.000 βαθμούς Κελσίου, βοηθούν στην επιλογή κατάλληλων υλικών για διαστημικές αποστολές.
Η τρίτη φάση του προγράμματος, η οποία χρηματοδοτείται από το «Horizon Europe», θα διαρκέσει τρία χρόνια. Μόλις τον τελευταίο μήνα ξεκίνησαν οι νέες παρατηρήσεις, με πέντε πιθανές εκλάμψεις να εντοπίζονται τις πρώτες τέσσερις νύχτες, από τις οποίες μόνο μία επιβεβαιώθηκε πλήρως – η 193η συνολικά.
Οι παρατηρήσεις γίνονται στο Αστεροσκοπείο Κρυονερίου Κορινθίας, όπου ένα τηλεσκόπιο διαμέτρου 1,2 μέτρων, το μεγαλύτερο παγκοσμίως αφιερωμένο στη Σελήνη, χρησιμοποιεί δύο ψηφιακές κάμερες για να καταγράφει εικόνες με ρυθμό 30 καρέ ανά δευτερόλεπτο σε δύο διαφορετικά μήκη κύματος. Ένα αυτοματοποιημένο λογισμικό αναλύει τις εικόνες και εντοπίζει τις πιθανές εκλάμψεις.
Τα δεδομένα που συλλέγονται θα δημιουργήσουν μια ανοιχτή βάση δεδομένων σεληνιακών εκλάμψεων, προσκαλώντας την ευρύτερη επιστημονική κοινότητα να συνεισφέρει.
Παράλληλα, η ESA χρηματοδοτεί τη διαστημική αποστολή LUMIO, που προβλέπεται να εκτοξευθεί στα τέλη του 2026. Ένας μικρός δορυφόρος CubeSat θα κατευθυνθεί στην αθέατη πλευρά της Σελήνης για να καταγράψει εκλάμψεις, με επιστημονικούς συμβούλους τους Αλέξιο Λιάκο και Άλκηστη Μπονάνου, διευθύντρια ερευνών στο ΙΑΑΔΕΤ/ΕΑΑ και πρώην υπεύθυνη του NELIOTA.
