ESA και Αστεροσκοπείο Αθηνών μελετούν τους κινδύνους από μετεωροειδείς στη Σελήνη
Οι μετεωροειδείς, γνωστοί ως πεφταστέρια, συχνά καίγονται στην ατμόσφαιρα της Γης. Όμως εκτός ατμόσφαιρας, όταν συγκρούονται με άλλες επιφάνειες, μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές ζημιές.
Το ερευνητικό πρόγραμμα NELIOTA, που υλοποιείται από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA) και το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ), εξετάζει αυτές τις προσκρούσεις με σκοπό την ενίσχυση της πλανητικής άμυνας.
Από το 2015 έως σήμερα, το πρόγραμμα έχει φτάσει στην τρίτη φάση του. Στόχος είναι να μελετηθούν μικρά αντικείμενα διαμέτρου λίγων χιλιοστών έως μερικών εκατοστών με ταχύτητες 15-60 χλμ./δευτερόλεπτο, ικανά να διατρήσουν μέταλλα και να θέσουν σε κίνδυνο δορυφόρους και μελλοντικές σεληνιακές βάσεις.
Η Σελήνη αποτελεί φυσικό εργαστήριο, καθώς δεν διαθέτει ατμόσφαιρα που να απορροφά τις προσκρούσεις, επιτρέποντας την άμεση παρατήρηση των εκλάμψεων που προκαλούνται.
Ο Δρ Αλέξιος Λιάκος, επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος, τονίζει: «Μπορεί να μελετάμε τις εκλάμψεις στη Σελήνη, αλλά στην ουσία θέλουμε να κατανοήσουμε τις επιπτώσεις σε τεχνητούς δορυφόρους και μελλοντικές σεληνιακές υποδομές». Με πάνω από χιλιάδες δορυφόρους σε τροχιά, η γνώση αυτή είναι κρίσιμη.
Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί 193 επιβεβαιωμένες εκλάμψεις από μετεωροειδείς και 103 υποψήφιες. Η ανάλυση δείχνει ότι τα περισσότερα αντικείμενα έχουν μάζα κάτω των 200 γραμμαρίων και ακτίνα 1-3 εκατοστών.
Η κινητική ενέργεια, που συνδέεται με τη μάζα και την ταχύτητα, προσδιορίζει το μέγεθος της ζημιάς που μπορεί να προκαλέσουν. Οι θερμοκρασίες που αναπτύσσονται κατά τις συγκρούσεις φτάνουν τους 3.000-4.000 βαθμούς Κελσίου σε κλάσματα του δευτερολέπτου, πληροφορίες που βοηθούν στην επιλογή ανθεκτικών υλικών για διαστημικές αποστολές.
Η τρίτη φάση, χρηματοδοτούμενη από το πρόγραμμα Horizon Europe, θα διαρκέσει τρία χρόνια. Ήδη στις πρώτες παρατηρήσεις εντοπίστηκαν πέντε πιθανές εκλάμψεις, με μία πλήρως επιβεβαιωμένη.
Οι παρατηρήσεις γίνονται στο Αστεροσκοπείο Κρυονερίου Κορινθίας, όπου το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο παγκοσμίως αφιερωμένο στην παρατήρηση της Σελήνης καταγράφει εικόνες με ρυθμό 30 καρέ το δευτερόλεπτο σε δύο μήκη κύματος, επιτρέποντας την εκτίμηση της θερμοκρασίας των εκλάμψεων.
Ένα αυτοματοποιημένο λογισμικό αναλύει τις εικόνες και εντοπίζει πιθανές προσκρούσεις, ενώ τα δεδομένα θα καταλήξουν σε ανοιχτή βάση δεδομένων για την επιστημονική κοινότητα.
Παράλληλα, η ESA χρηματοδοτεί τη διαστημική αποστολή LUMIO, με εκτόξευση προγραμματισμένη για το 2026. Ο CubeSat δορυφόρος θα παρατηρεί την αθέατη πλευρά της Σελήνης για να καταγράψει εκλάμψεις.
Στο πρόγραμμα συμμετέχουν ως επιστημονικοί σύμβουλοι ο Δρ Αλέξιος Λιάκος και η Διευθύντρια Ερευνών Άλκηστις Μπονάνου, ενισχύοντας τη συνεργασία ΕΑΑ και ESA για την προστασία του διαστήματος.
