Χασάν Ταχσίν πασάς: Ο Οθωμανός στρατηγός που παρέδωσε τη Θεσσαλονίκη στους Έλληνες
Στις 26 Οκτωβρίου 1912 η Θεσσαλονίκη απελευθερώθηκε, σηματοδοτώντας μια καθοριστική στιγμή στην ελληνική ιστορία. Κεντρικό πρόσωπο αυτής της ιστορικής στιγμής υπήρξε ο Χασάν Ταχσίν πασάς, ένας Οθωμανός στρατηγός αλβανικής καταγωγής, που ανέλαβε την παράδοση της πόλης στους Έλληνες παρά τις έντονες πιέσεις και απόπειρες δωροδοκίας από τους Βούλγαρους, οι οποίοι επιδίωκαν να μοιραστούν την κατοχή της Θεσσαλονίκης.
Ο γιος του Ταχσίν, Κενάν Μεσαρέ, υπασπιστής του πατέρα του και γνώστης έξι γλωσσών, ήταν παρών στη διαπραγμάτευση με τους Βούλγαρους. Κατέγραψε ότι δέχτηκαν πρόταση με ιλιγγιώδες χρηματικό ποσό για να υπογράψει την παράδοση της πόλης και στους Βούλγαρους, αλλά αρνήθηκε κατηγορηματικά. Σε συνέντευξή του στον «Ελληνικό Βορρά» το 1960, αποκάλυψε τις λεπτομέρειες αυτής της ιστορικής στιγμής και ανέδειξε την ακεραιότητα του πατέρα του.
Ο Χασάν Ταχσίν πασάς γεννήθηκε το 1845 στο χωριό Μεσαρή της Αλβανίας. Απόφοιτος της Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων, με άριστη γνώση των ελληνικών, ξεκίνησε την καριέρα του ως αγροφύλακας στην Κατερίνη και στη συνέχεια εντάχθηκε στον Οθωμανικό Στρατό. Υπηρέτησε σε πολλές διοικητικές θέσεις, μεταξύ των οποίων και ως διοικητής Χωροφυλακής Ιωαννίνων και στρατιωτικός διοικητής της Κρήτης, όπου ξεχώρισε για την προσπάθειά του να εξομαλύνει τις σχέσεις μεταξύ Χριστιανών και Μουσουλμάνων.
Το 1895 διασφάλισε την προστασία της Δωδεκάδελτης Επιγραφής των Νόμων της Γόρτυνας από αρχαιοκάπηλους, ένα σημαντικό κείμενο για το Ευρωπαϊκό Ποινικό Δίκαιο. Κατά τον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897 διακρίθηκε σε μάχες στη Θεσσαλία, ενώ ο ίδιος ο σουλτάνος εκτίμησε τις υπηρεσίες του, αναθέτοντας στον ζωγράφο Φάουστο Τζονάρο να φιλοτεχνήσει το πορτρέτο του.
Μετατέθηκε σε περιοχές όπως το Ιράκ, η Συρία και η Υεμένη, όπου πέτυχε την ειρήνευση το 1909, περιοχές που είχαν υποστεί πολεμικές συγκρούσεις. Το 1911 ανέλαβε διοικητής του 3ου Σώματος Στρατού στη Θεσσαλονίκη, όπου είχε υπό τις διαταγές του τον μετέπειτα Κεμάλ Ατατούρκ.
Με την οικογένειά του εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Θεσσαλονίκη, όπου η σύζυγός του Χατιτζέ Ελμάζ, ελληνικής καταγωγής και μουσουλμάνα, γέννησε επτά παιδιά, εκ των οποίων τρία επέζησαν, μεταξύ αυτών και ο Κενάν.
Η στάση του Χασάν Ταχσίν πασά απέναντι στην παράδοση της Θεσσαλονίκης αποδεικνύει τη στρατιωτική του τιμή και την αποφασιστικότητά του να παραδώσει την πόλη στους Έλληνες, όπως ακριβώς την είχε λάβει, απορρίπτοντας κάθε άλλη διεκδίκηση. Στην ιστορία της Θεσσαλονίκης και της απελευθέρωσής της, η προσωπικότητα του Ταχσίν πασά καταγράφεται ως παράδειγμα αξιοπρέπειας και σεβασμού.
