Κληρονομιές: Νέο πλαίσιο με μεγαλύτερη προστασία για τους συζύγους και κληρονομικές συμβάσεις

Βρισκόμαστε μπροστά σε μια ανατροπή του κληρονομικού δικαίου, καθώς η ειδική επιτροπή υπό τον καθηγητή Απόστολο Γεωργιάδη ολοκληρώνει τις προτάσεις της, οι οποίες θα παραδοθούν στο υπουργείο Δικαιοσύνης τον Σεπτέμβριο.

Οι αλλαγές που προτείνονται καλύπτουν κρίσιμα ζητήματα, από την τύχη των ιδιόγραφων διαθηκών μέχρι τη διαχείριση των χρεών της κληρονομιάς, ενώ εισάγονται και νέοι θεσμοί, όπως οι κληρονομικές συμβάσεις, που σηματοδοτούν μια νέα εποχή στη ρύθμιση των περιουσιακών σχέσεων.

Ένα από τα πιο δύσκολα θέματα που παραμένουν είναι η αντιμετώπιση των χρεών που κληρονομούνται. Σήμερα, ο κληρονόμος ευθύνεται με όλη την προσωπική του περιουσία για τα χρέη του θανόντος. Η πρόταση να παραμείνει η κληρονομιά «ξεχωριστή περιουσία», ώστε τα χρέη να πληρώνονται μόνο από αυτήν, συναντά αντιρρήσεις, καθώς υπάρχει ο φόβος να μείνουν απλήρωτοι οι δανειστές και οι τράπεζες.

Αναβαθμίζεται όμως η θέση του/της συζύγου στην εξ αδιαθέτου διαδοχή. Από το 25% που λαμβάνει σήμερα, προτείνεται να αυξηθεί στο 33,3%, ενώ τα υπόλοιπα 2/3 θα καταλήγουν στα παιδιά. Σε περίπτωση που δεν υπάρχουν παιδιά, το ποσοστό του συζύγου παραμένει στο 50%.

Οι σύντροφοι που δεν είναι παντρεμένοι ή δεν έχουν σύμφωνο συμβίωσης δεν κληρονομούν χωρίς διαθήκη, αλλά αποκτούν δικαίωμα παραμονής στην κατοικία για περιορισμένο χρόνο, όπως τρία χρόνια.

Πρωτοποριακός είναι ο θεσμός των κληρονομικών συμβάσεων, που εισάγεται για πρώτη φορά. Μέσω αυτών, ο διαθέτης μπορεί εν ζωή να συμφωνεί με τους μελλοντικούς κληρονόμους για τη διανομή της περιουσίας, με τη σύμβαση να είναι δεσμευτική και να προβλέπει δυνατότητες ανάκλησης, π.χ. σε περίπτωση αδικήματος από κληρονόμο.

Επίσης, προτείνονται αλλαγές στη νόμιμη μοίρα. Αν και σήμερα ακόμα και ο αποκλεισμένος από διαθήκη δικαιούται ένα ελάχιστο ποσοστό, με τη νέα ρύθμιση θα λαμβάνει χρηματική αποζημίωση αντί μερίδιο σε ακίνητα ή κινητά. Με αυτόν τον τρόπο αποφεύγεται ο κατακερματισμός της περιουσίας και ενισχύεται η ελευθερία του διαθέτη.

Νομικοί κύκλοι υποστηρίζουν πως οι αλλαγές φέρνουν διπλό όφελος: περιορίζουν τα κληρονομικά αδιέξοδα που δημιουργούσαν πολυδιάσπαση περιουσίας και ταυτόχρονα ενισχύουν την ατομική ελευθερία διάθεσης, φέρνοντας το ελληνικό δίκαιο πιο κοντά στα ευρωπαϊκά πρότυπα.