Οι σχέσεις ΕΣΣΔ-Γερμανίας 1939-1941 και η ψυχολογική κατάσταση του Στάλιν
Ο Ιωσήφ Στάλιν, ηγετική μορφή της Σοβιετικής Ένωσης, παραμένει κεντρικό αντικείμενο μελέτης όσον αφορά τη στάση του απέναντι στη ναζιστική Γερμανία την περίοδο 1939-1941. Οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών εκείνα τα χρόνια, ιδιαίτερα μετά τη σύναψη του συμφώνου Ρίμπεντροπ-Μολότοφ, εξακολουθούν να προκαλούν ερμηνείες και συζητήσεις.
Το σύμφωνο μη επίθεσης που υπέγραψαν οι δύο χώρες το 1939 αποτέλεσε μια στρατηγική κίνηση που αποσκοπούσε στην καθυστέρηση της σύγκρουσης μεταξύ τους, αλλά και στην αναδιαμόρφωση των γεωπολιτικών ισορροπιών στην Ευρώπη. Ωστόσο, η γερμανική εισβολή στη Σοβιετική Ένωση το 1941 προκάλεσε σοβαρό πλήγμα στην εμπιστοσύνη και στην εικόνα του Στάλιν, ο οποίος σύμφωνα με ιστορικές μαρτυρίες αποσύρθηκε για περίπου δέκα ημέρες, κλεισμένος στη ντάτσα του, σε μια περίοδο που χαρακτηρίστηκε από ψυχολογική κατάπτωση.
Πριν από αυτά τα γεγονότα, η δεκαετία του 1930 είχε σημαδευτεί από τις σημαντικές εξελίξεις στην Ευρώπη, όπως η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία το 1933 και η μετατροπή της Γερμανίας σε ολοκληρωτικό καθεστώς. Ο Στάλιν παρακολουθούσε στενά τις πολιτικές εξελίξεις και, παρά τις ιδεολογικές διαφορές, επιδίωκε τη διατήρηση ειρηνικών σχέσεων με τη Γερμανία, ενώ παράλληλα έκανε στροφή στην εξωτερική πολιτική της ΕΣΣΔ, υποστηρίζοντας την ένταξη στην Κοινωνία των Εθνών.
Παρά τις προσπάθειες της Σοβιετικής Ένωσης για τη σύναψη συλλογικών συμμαχιών ασφαλείας στην Ευρώπη, ιδιαίτερα μετά τα γεγονότα της Ισπανίας, της Αιθιοπίας και της προσάρτησης της Αυστρίας, οι δυτικές δυνάμεις, κυρίως η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία, αρνήθηκαν να συνεργαστούν με το Κρεμλίνο. Η πολιτική της αποφυγής σύγκρουσης με τη Γερμανία από πλευράς των δυτικών ηγετών, όπως φαίνεται μετά τη Συμφωνία του Μονάχου το 1938, ενίσχυσε την πεποίθηση του Στάλιν ότι οι Δυτικοί ενθάρρυναν τις γερμανικές επιθέσεις προς την ανατολή.
Η περίοδος αυτή είναι κρίσιμη για την κατανόηση των στρατηγικών επιλογών που οδήγησαν στη σύγκρουση μεταξύ ΕΣΣΔ και Γερμανίας και αποκαλύπτει τις περίπλοκες διεθνείς ισορροπίες που προηγήθηκαν του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς και τις ανθρώπινες πλευρές της πολιτικής ηγεσίας, όπως την ψυχική κατάσταση του Στάλιν μπροστά στην απρόσμενη γερμανική επίθεση.
